Afgelopen week stond het plotseling op de voorpagina van de Steenwijker Courant: “Hoge PFAS-concentraties aangetroffen in hobby-eieren in Wetering”. Waar komt dit verhaal vandaan? Hierbij een korte uitleg.
Ik ben opgeleid als bioloog, en heb meer dan 30 jaar geleden nog een tijdje gewerkt bij het RIVM. Ik deed destijds onderzoek naar de effecten van PCBs en dioxines op het afweersysteem van zeehonden. Toen het RIVM een aantal weken geleden met het advies kwam om geen eieren van hobbykippen te eten keek ik daar mogelijk anders naar dan anderen. De basis van het advies was dat in héél Nederland eieren met te hoge PFAS-concentraties waren gevonden. Maar niet overal: het ging om ongeveer de helft van de geteste eieren.
Mijn eerste reactie was: wij horen bij die ándere helft. Hoe zou het toch kunnen dat eieren van vrije uitloopkipjes aan onze Wetering, midden in de prachtige Weerribben, ook PFAS zouden bevatten? Wij hebben zelf drie krielhennetjes en een haantje, die de hele dag vrij door de tuin lopen. Veel kippenvoer eten ze niet, want ze vinden in gazon en perkjes meer dan genoeg eten. Goed, ik ben onderzoeker, dus ik zag maar één mogelijkheid: ik ga onze eieren laten testen.
Via deze website van “Testen op PFAS” bestelde ik (voor belachelijk veel geld) een testkit, en kreeg een mooi doosje met piepschuim opgestuurd. Hier moest ik tien eieren in plaatsen, en deze opsturen naar het laboratorium. Een kleine twee weken later volgde de uitslag: onze eieren bevatten 2.6 keer meer dan de Europese norm van de verbinding PFOS, de belangrijkste PFAS-component in kippeneieren. Niet veel later hoorde ik dat Tineke en Henk Ploer hun eieren ook hadden laten testen (zonder dat we dit van elkaar wisten), en bij hen werden zelfs nog hogere concentraties gevonden.
Hetty was hierover zo verbolgen dat ze het heeft gemeld op een bijeenkomst van Groen Links waar ze de week na het ontvangen van de uitslag heen ging. Stephanie Geurtz, de fractievoorzitter van Groen Links, besloot vervolgens om hierover vragen te stellen aan de gemeenteraad. Die vragen zijn openbaar toegankelijk voor journalisten, en zo heeft de Steenwijker Courant het verhaal opgepikt en in de krant geplaatst. Dat was voor ons ook een beetje een verrassing, en in eerste instantie zeker niet de bedoeling. Inmiddels zijn we ook benaderd door de Stentor, dus het zou best kunnen dat er nog een journalistiek vervolg gaat komen.
De vraag is nu natuurlijk: wat moeten we met dit nieuws? Hetty en ik hebben de afgelopen jaren uitsluitend eieren van onze eigen kippen gegeten. Het is wel duidelijk dat PFAS slecht kunnen zijn voor je gezondheid, maar het stellen van een grens blijft in de toxicologie altijd moeilijk. Voor mij is het belangrijkste leerpunt dat deze rommel niet alleen gevonden wordt onder de rook van de fabrieken waar het geproduceerd wordt, maar ook in ons mooie natuurgebied. Daar zal iets aan gedaan moeten worden, anders gaan de concentraties in de komende jaren alleen maar hoger worden.
Hoe komt die rommel nou in onze kippeneieren terecht? Het idee is dat PFAS ophopen in regenwormen en ander bodemleven, en dat de kippen de stoffen zo binnenkrijgen. Bij kippen die (vrijwel) alleen kippenvoer eten zal dus niet veel aan de hand zijn. Maar hoe komen de PFAS bij onze regenwormen? Misschien via het oppervlaktewater, maar misschien ook via ander middelen die we zelf gebruiken. Wij zijn er bijvoorbeeld dit weekend achter gekomen dat de spuitbus die wij gebruiken om onze schoenen waterafstotend te maken ook PFAS bevat. Zónder dat dit op de spuitbus te lezen is! Nederland werkt samen met een aantal andere landen aan een voorstel voor een algeheel verbod op PFAS. Als het voorstel wordt opgenomen in de Europese wetgeving mogen PFAS niet meer in schoenenspray worden verwerkt.
Kortom, een beetje aandacht van krant en politiek gaat hopelijk helpen om producenten te verbieden om dit soort middelen op de markt te brengen. Wij wensen iedereen veel wijsheid om zelf te beslissen welke eieren wel en welke niet te eten…
Rik de Swart en Hetty Joustra
Wetering West 63